Depresja u dziecka. Widzisz te objawy? Nie lekceważ ich! [artykuł ekspercki]

Depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie i jedną z głównych przyczyn samobójstw. Nie dotyka jednak tylko dorosłych. Co warto wiedzieć o depresji wśród dzieci i młodzieży? Jak rozpoznać depresję u swojego dziecka? Jakie są jej objawy? Przeczytaj do końca, aby w razie potrzeby działać świadomie.  

Przyczyny. Skąd się bierze depresja u dzieci i młodzieży? 

Depresja u dzieci i młodzieży często wynika ze splotu różnych czynników: genetycznych, psychologicznych i środowiskowych. Do najczęstszych bezpośrednich przyczyn zaliczamy: 

• przemoc w rodzinie 

• przewlekła choroba lub śmierć kogoś z najbliższej rodziny 

• brak zainteresowania lub nadmierna kontrola przez rodziców 

• przewlekły konflikt małżeński rodziców 

• obarczanie dziecka zbyt dużą odpowiedzialnością  

Rodzaje depresji młodzieńczej 

Istnieją dwa podziały klasyfikujące depresję okresu młodzieńczego. Objawy obu klasyfikacji mogą stanowić dla Ciebie wskazówkę, na jakie zachowania zwracać szczególną uwagę.  

Podział wg Bomby (1982): 

• Depresja czysta – obniżony nastrój, nieokreślony lęk. 

• Depresja z rezygnacją – depresja czysta + poczucie bezsensu życia; myśli i próby samobójcze. 

• Depresja z niepokojem – zmienność nastroju i zachowania autodestrukcyjne. 

• Depresja hipochondryczna – depresja czysta + hipochondryczne skoncentrowanie na ciele. 

Podział wg Kępińskiego (1985): 

• Postać apatyczno-abuliczna – obojętność, bezczynność, zaniedbanie wyglądu. 

• Postać buntownicza – bunt; konflikty z normami starszego pokolenia. 

• Postać rezygnacyjna – katastroficzna wizja przyszłości. 

• Postać labilna – duże wahania nastroju. 

Objawy depresji 

Dziecko często potrzebuje pomocy, nie zdając sobie z tego sprawy. Czasami woli ukrywać wstydliwe według niego objawy. Ważną rolę odgrywa tutaj troska i wsparcie rodziców. Obserwuj wszystkie zmiany zachodzące u dziecka. Co jednak powinno Cię szczególnie zaniepokoić? Oto lista objawów depresji wśród dzieci i młodzieży. 

• Zaburzenia emocjonalne – obniżony nastrój, płaczliwość, smutek, utrata poczucia humoru. 

• Objawy poznawcze – problemy z koncentracją i nauką, brak planów na przyszłość, zaburzony obraz własnego ciała. 

• Zaburzenia motywacyjne – izolowanie się, zamykanie się w sobie, utrata zainteresowań, brak motywacji. 

• Zaburzenia wegetatywne – zwiększona męczliwość, problemy ze snem i apetytem. 

Przejawy depresji u dzieci w różnym wieku 

Objawy depresji u dzieci przyjmują różne formy. Często zależą od wieku i etapu rozwoju. Ogólne wyznaczniki mogą nie wystarczyć. Zwróć uwagę na charakterystykę depresji na każdym etapie dorastania. 

• Noworodki i niemowlęta – depresja anaklityczna: zaburzenie obserwowane u noworodków i niemowląt, najczęściej związane z izolacją od matki. 

• Do 3 r. ż. – problemy z karmieniem, napady złego humoru, brak radości z zabawy, niska ekspresja emocjonalna. 

• Przedszkole (ok. 3-5 r. ż.) – obniżony nastrój, drażliwość, brak radości z zabawy, objawy somatyczne, niskie poczucie własnej wartości. 

• Wczesny wiek szkolny (ok. 6-8 r. ż.) – objawy somatyczne, zmęczenie, lęk w związku z rozpoczęciem szkoły, niechęć chodzenia do szkoły, dysforia, słabe przystosowywanie się do nowych norm. 

• Późny wiek szkolny (ok. 9-12 r. ż.) – objawy somatyczne, negatywny obraz siebie, lęk, maskowanie kłopotów szkolnych kłamstwami, poczucie winy za rozczarowywanie rodziców. 

• Adolescencja (ok. 12-18 r. ż.): 

• Wczesna – podobna do depresji u dzieci lub maskowanej depresji dorosłych (znudzenie, niepokój, izolacja), trudności z akceptacją własnego ciała. 

• Średnia – poczucie beznadziejności, zmęczenie, senność, spowolnienie psychoruchowe, problemy szkolne, tendencje autodestrukcyjne, myśli samobójcze. 

• Późna – objawy jak u dorosłych (poczucie winy, niezrozumienia, beznadziejności), może się przejawiać zachowaniami przestępczymi. 

Konsekwencje depresji dziecięcej i młodzieńczej 

Jakie konsekwencje może mieć nieleczona depresja u dzieci? Nie trzeba specjalistycznej wiedzy, aby zdawać sobie sprawę, że skutki mogą być fatalne. Stąd ogromna potrzeba poszerzania świadomości na ten temat. Jakie konsekwencje wymieniają badacze depresji dziecięcej? 

• ryzyko podjęcia próby samobójczej 

• większe ryzyko zachorowania na niektóre choroby, np. układu krążenia czy oddechowego 

• przewlekły przebieg, nawroty 

• inne zaburzenia, np. zaburzenia osobowości, uzależnienia 

• problemy ze społecznym funkcjonowaniem – trudności z utrzymywaniem zdrowych relacji, problemy z pełnieniem ról, wczesne małżeństwa i rozwody lub brak partnerów życiowych 

Co powinno zwrócić Twoją uwagę? 

• zmiany w zachowaniu, zmiany rytmu dobowego, zmiany apetytu 

• zainteresowanie śmiercią 

• zachowania autoagresywne 

• wycofywanie się z życia społecznego 

Co zrobić, jeśli zauważysz podobne objawy u swojego dziecka? 

Jeśli zauważysz objawy depresji u swojego dziecka, oto kroki, które warto podjąć: 

• Rozmawiaj otwarcie: Zachęć dziecko do wyrażania swoich uczuć i myśli, słuchaj go uważnie i bez oceniania. 

• Bądź wsparciem: Pokaż dziecku, że jesteś przy nim i gotowy do pomocy. Pamiętaj, że twoje wsparcie jest kluczowe. 

• Konsultacja z profesjonalistą: Skontaktuj się z lekarzem pediatrą, psychologiem dziecięcym lub psychiatrą, aby uzyskać profesjonalną pomoc i diagnozę. 

• Monitoruj zmiany: Obserwuj zachowanie dziecka i zanotuj wszelkie zmiany w nastroju, apetycie, snu oraz aktywności społecznej. 

• Unikaj presji: Nie wywieraj presji na dziecko, aby szybko się poprawiło. Daj mu czas i przestrzeń na dochodzenie do siebie. 

• Zadbaj o rutynę: Utrzymuj regularny harmonogram dnia, w tym czas na sen, posiłki, naukę i zabawę. 

• Angażuj w aktywności: Zachęcaj do udziału w ulubionych zajęciach i aktywnościach, które mogą poprawić nastrój i samoocenę. 

Jeśli potrzebujesz pilnej pomocy lub porady pamiętaj o Antydepresyjnym Telefonie Zaufania Fundacji ITAKA: 22 484 88 01. Jak czytamy na stronie Fundacji:  

„Dyżurujący pod tym numerem psychologowie pomagają nie tylko osobom chorym,  ale ich rodzinom i bliskim”.  

Bibliografia:

Radziwiłłowicz W., Depresja u dzieci i młodzieży. Analiza systemu rodzinnego – ujęcie kliniczne, Kraków 2010. 

Verduyn Ch., Rogers J., Wood A., Depresja. Terapia Poznawczo-Behawioralna Dzieci i Młodzieży, Warszawa 2022.